Waarom zijn er milieuzones?
Milieuzones en rijverboden bestaan in de eerste plaats om de luchtvervuiling, d.w.z. de verontreinigende stoffen die in de lucht aanwezig zijn, zo laag mogelijk te houden. Maar wat zijn deze verontreinigende stoffen precies en waarom zijn ze zo gevaarlijk?
De bekendste luchtverontreinigende stoffen zijn waarschijnlijk fijnstof, stikstofdioxide en ozon. De overheid heeft hiervoor grenswaarden vastgesteld. De concentratie van verontreinigende stoffen moet onder deze grenswaarden blijven om burgers te beschermen.
Fijnstof is zwevende stof van verschillende grootte. Daarom wordt er, afhankelijk van hun diameter, onderscheid gemaakt tussen PM10 (deeltjes met een diameter tot 10 micrometer), PM2.5 (tot 2,5 micrometer) en PM0.1 (deeltjes van minder dan 1 nanometer). Een micrometer is trouwens een miljoenste meter. Uitgeschreven zou het 5 nullen achter de komma hebben, als 0,000001 meter. De deeltjes zijn dus onvoorstelbaar klein en onzichtbaar voor het blote oog. Fijnstof kan ontstaan uit verschillende materialen. In de natuur komt het bijvoorbeeld voor in de vorm van zand en zeestuifmeel. Verbrandingsprocessen zoals in auto's produceren roet, dat ook als fijnstof in de lucht kan worden opgelost. Ook remslijtage van auto's produceert fijnstof van metalen stoffen. Fijn stof kan irritatie en ontstekingen in de luchtwegen en longen veroorzaken.
Stikstofdioxide wordt voornamelijk uitgestoten door dieselvoertuigen en wanneer de verontreinigingsniveaus hoog zijn, wordt er herhaaldelijk gesproken over rijverboden voor dieselvoertuigen. Stikstofdioxide, dat bestaat uit één stikstofatoom en twee zuurstofatomen, kan bij inademing direct irritatie van de luchtwegen en slijmvliezen veroorzaken. Stikstofmonoxide, de verbinding van stikstof met slechts één zuurstofmolecuul, is een precursormolecuul van ozon.
Ozon, de verbinding van drie zuurstofatomen, is ook zeer gevaarlijk voor de gezondheid en veroorzaakt ontsteking van de slijmvliezen en ademhalingsmoeilijkheden. Het ontstaat uit voorloperstoffen en onder invloed van energie, zoals zonnestraling. Daarom is ozon vooral een probleem op warme en zonnige dagen.
Al deze verontreinigende stoffen hebben één ding gemeen: ze dringen diep door in de longen, waar ze het menselijk weefsel beschadigen. Ze zijn allemaal extreem reactief en vormen snel zogenaamde vrije radicalen. Deze reageren op hun beurt met componenten van het menselijk lichaam, bijvoorbeeld met enzymen, eiwitbouwstenen en nucleïnezuren zoals ons DNA. Omdat de kleine deeltjes ook in het bloed terecht kunnen komen, kan luchtvervuiling niet alleen de longen aantasten, maar ook organen zoals het hart en de hersenen. Een groot aantal hart- en vaatziekten wordt toegeschreven aan luchtvervuiling.
Recent onderzoek heeft ook de aandacht gericht op microplastics die in de lucht zijn opgelost. Het verkeer is een belangrijke veroorzaker van microplastics in de lucht, voornamelijk door slijtage van banden en remmen. Als het begrip luchtverontreinigende stoffen breder wordt gedefinieerd, kan daar ook geluid aan worden toegevoegd. Lawaai van motoren en afgestelde voertuigen wordt doorgegeven via de lucht en schaadt de menselijke gezondheid. In Außerfern, Oostenrijk, is al een milieuzone ingesteld tegen luidruchtige speeders om bewoners te beschermen tegen het lawaai.
Overigens betekent het feit dat aan een bepaalde grenswaarde wordt voldaan niet dat de lucht "schoon" is. Want "schoon" is een kwestie van definitie! De meningen verschillen over de hoeveelheid vervuilende stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Hoewel de lucht in veel metropolen in Azië soms wel 10 keer zo vuil is als bij ons, beschouwt de Wereldgezondheidsorganisatie zelfs onze niveaus als schadelijk voor de gezondheid.
Je kunt meer te weten komen over de gevolgen van luchtvervuiling voor de gezondheid op onze website onder het menu-item "Milieu & Gezondheid".