Een milieuzone is een specifiek gebied in een stad of regio dat wordt beschermd door voorschriften en beperkingen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Deze zones worden gewoonlijk ingesteld om de uitstoot van verontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden en deeltjes, die verantwoordelijk zijn voor de slechte luchtkwaliteit in veel steden, te verminderen.

In deze zones gelden bepaalde regels voor de toegang van voertuigen op basis van voertuigemissies. Dit kan de invoering omvatten van rijverboden voor bepaalde typen voertuigen, zoals oudere dieselvoertuigen, of de verplichting om een milieukeurmerk voor voertuigen in te voeren. Dit label, dat op het voertuig moet worden aangebracht, bevestigt dat het voertuig voldoet aan de geldende emissievoorschriften en dus gerechtigd is in de milieuzone te rijden.

De invoering van lage-emissiezones heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering van de luchtkwaliteit in veel steden. Geconstateerd is dat de uitstoot van stikstofoxiden en zwevende deeltjes in deze zones is verminderd, waardoor de gezondheid van de bewoners is verbeterd. Ook het aantal aandoeningen van de luchtwegen en hart- en vaatziekten nam af.

Het is echter niet alleen de invoering van milieuzones die tot een verbetering van de luchtkwaliteit kan leiden. Er moeten verdere maatregelen worden genomen om de emissies in het algemeen te verminderen. Dit omvat bijvoorbeeld het bevorderen van elektrische mobiliteit, het verhogen van de energie-efficiëntie en het creëren van alternatieve vervoermiddelen zoals fietsen en openbaar vervoer.

Milieuzones zijn een belangrijk instrument om de luchtkwaliteit in steden en regio's te verbeteren en het effect van luchtverontreiniging op de gezondheid van de bewoners te verminderen. Ze worden in veel Europese landen gebruikt en blijken een positief effect te hebben op de luchtkwaliteit.

Milieuzones zijn in andere landen ook bekend als Environmental Zones, Clean Air Zones (Engeland), Miljøzone (Denemarken), Miljözon (Zweden), Lavutslippssone (Noorwegen), Alacsony Kibocsátási Övezet (Hongarije), Zona ambientale (Italië), Umweltzonen (Duitsland), Milieuzones (Nederland), ZFE - Zone à Faibles Émissions (Frankrijk) en Lage-emissiezone (België), ZBE - Zona de baixes emissiones (Spanje).

Winterzone: Er zijn milieuzones die alleen in het seizoen actief zijn of voor bepaalde maanden strengere regels hebben. Dit betekent dat deze zones bijvoorbeeld actief zijn van 15 september tot 15 april van het volgende jaar. Buiten deze periode zijn er geen of minder strenge rijbeperkingen en kunt u vrij rijden. Een land met veel winterzones is Italië.

Een ZPA (Frans: Zone de Protection de l'Air) is een door de overheid ingesteld gebied om de luchtkwaliteit te verbeteren en het effect van luchtverontreiniging op de volksgezondheid te verminderen. Deze zones worden gewoonlijk ingesteld in stedelijke gebieden of in de buurt van grote industriële installaties of elektriciteitscentrales die als grote vervuilers van luchtverontreinigende stoffen worden beschouwd. Luchtbeschermingsgebieden bestaan in verschillende landen met verschillende kenmerken en worden ook wel anti-smoggebieden genoemd.

ZPA-zones gelden niet permanent, maar zijn alleen actief bij slecht weer en wanneer de luchtverontreiniging hoog is. In ZPA-zones gelden strengere regels voor de emissies van industriële installaties, elektriciteitscentrales en andere grote vervuilers zoals het verkeer. 
Deze regels zijn bedoeld om de uitstoot van verontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden en deeltjes, die verantwoordelijk zijn voor de slechte luchtkwaliteit in veel steden, te verminderen. Deze verontreinigende stoffen kunnen de gezondheid aantasten, met name de luchtwegen en de longen, en kunnen zelfs leiden tot dodelijke hart- en vaatziekten. 

De regering controleert en evalueert regelmatig de luchtkwaliteit in de ZPA-zones en neemt waar nodig verdere maatregelen om de emissies te verminderen en de luchtkwaliteit te verbeteren. Daarbij kan het gaan om vergaande verboden op bepaalde voertuigen, milieustickers en/of Euronormen.

Een ZTL (Italiaans: Zona a Traffico Limitato) is een specifiek gebied in een stad of regio waar de toegang voor voertuigen wordt beperkt of begrensd om het verkeer en de emissies te verminderen. Deze zones worden vaak ingesteld in historische centra van steden of in woonwijken om de levenskwaliteit van de bewoners te verbeteren en de geluids- en uitlaatgasverontreiniging te verminderen.

In een ZTL kunnen bijvoorbeeld rijverboden gelden voor bepaalde typen voertuigen, zoals oudere dieselvoertuigen, of beperkingen op de toegang op bepaalde tijdstippen van de dag. Het kan ook nodig zijn een speciale vergunning of parkeervergunning te hebben om in deze zones te rijden.

De toegang tot een ZTL wordt gewoonlijk gecontroleerd via elektronische bewakingssystemen, zoals camera's of inductielussen. Voertuigeigenaren die de regels overtreden riskeren zware boetes.

De invoering van ZTL's heeft in veel steden geleid tot een vermindering van het verkeer.