De donkere kant van elektrische auto's
De afgelopen vijf jaar hebben verschillende landen in de EU geprobeerd om de hele waardeketen van een productie compatibel te maken met mensenrechten en milieubescherming. In maart 2021 stemde het Europees Parlement in met een verslag om due diligence ook verplicht te stellen voor bedrijven met minder dan 1000 werknemers. Dit wordt gezien als een uitnodiging aan de EU-Commissie om een overeenkomstige wet op te stellen.
Het doel is om goederen van de Europese markt te weren die geproduceerd zijn met dwangarbeid. Vooral goederen en grondstoffen uit China en Afrika worden getroffen. Ook de grondstof kobalt, die in het overgrote deel van lithiumbatterijen zit, wordt getroffen. De helft van de grondstof bevindt zich in de bodem van Congo, waar het vaak met behulp van kinderarbeid wordt gewonnen. Het is dus makkelijk te berekenen dat er veel elektrische auto's op onze wegen rijden die alleen maar draaien dankzij kinderarbeid.
In het midden van het jaar werd in de Bondsdag een wet op de toeleveringsketen aangenomen. Vanaf 1 januari 2023 moet elk bedrijf met meer dan 1000 werknemers zich aan deze wet houden. Een jaar later moeten bedrijven met minder werknemers de wet ook toepassen.
Maar de gevolgen lijken niet echt te zijn doorgedrongen tot de bedrijven. Het advocatenkantoor GvW heeft berekend dat ongeveer 46 procent problemen zal krijgen met hun toeleveringsketen omdat hun leveranciers zich niet aan de mensenrechten of milieunormen houden. Maar slechts enkelen zijn zich hiervan bewust. Meer dan 70 procent gaat ervan uit dat er voor hen slechts een laag tot gemiddeld risico is. Dit is verbazingwekkend, want elk derde bedrijf heeft meer dan 100 leveranciers, velen zelfs tot 1000. In de kledingindustrie is het gemiddelde aantal leveranciers 146.
Handhaving en controle van de wet is ook niet eenvoudig. Bijna 60 procent van de bedrijven doet zaken met China en het is nog maar de vraag of Chinese bedrijven zich door een wet in Europa zo onder druk laten zetten dat ze plotseling de mensenrechten van hun werknemers opgeven. Boetes voor bedrijven die hun toeleveringsketens niet in de gaten houden kunnen oplopen tot twee procent van de omzet.
Maar de grootste uitdaging moet nog komen, in 2024, wanneer de Europese Commissie een richtlijn aanneemt die wettelijke aansprakelijkheid oplegt voor schendingen van due diligence. Het zal ook spannend worden om te zien hoeveel mensen daadwerkelijk bereid zijn om veel meer te betalen voor een product. Het is immers consequent duurder om te voldoen aan mensenrechten- en milieunormen. De markt voor e-auto's zou ook kunnen veranderen, vooral omdat het de vraag is of het beoogde doel om de verbrandingsmotor uit te faseren en de verkoop van e-auto's te stimuleren nog wel gehaald kan worden.