Luchtvervuiling: gezondheidsrisico nr. 1
Met ongeveer 4,2 miljoen doden per jaar is er geen ander milieuprobleem dat wereldwijd zo vaak mensen doodt als luchtvervuiling. Zwevende deeltjes, stikstofoxiden en ozon tasten het menselijk lichaam op verschillende manieren aan en kunnen ernstige fysieke en psychologische problemen veroorzaken.
Het Europees Milieuagentschap noemt luchtvervuiling het grootste gezondheidsrisico veroorzaakt door milieufactoren, dat in 2018 leidde tot ongeveer 400 000 vroegtijdige sterfgevallen in Europa. Wereldwijd schat de Global Burden of Disease organisatie het aantal sterfgevallen op maar liefst 4,2 miljoen. Luchtvervuiling is daarmee de op vier na meest voorkomende oorzaak van vroegtijdige sterfgevallen.
Vooral in stedelijke gebieden worden mensen blootgesteld aan extreem slechte luchtkwaliteit, die wordt veroorzaakt door verkeer, maar ook door industrie, landbouw en verbrandingsprocessen, bijvoorbeeld bij de verwarming in particuliere huishoudens. Bijzonder schadelijk voor de gezondheid zijn stikstofoxiden en ozon, evenals fijn stof, d.w.z. de kleinste zwevende deeltjes in de lucht.
Bij inademing komt fijnstof (PM) via de luchtwegen in de longen terecht. Hoe kleiner de fijne stofdeeltjes, bijvoorbeeld de deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer (PM2,5) of ultrafijne deeltjes tot één nanometer (PM0,1), hoe verder de deeltjes in de longen kunnen doordringen en de longblaasjes en het longweefsel kunnen bereiken of zelfs in de bloedbaan terecht kunnen komen. Van hieruit kunnen ze rechtstreeks bijna alle lichaamscellen bereiken en beschadigen. Net als fijnstof kunnen ook stikstofoxide en ozon diep in de longen doordringen en daar ontstekingen veroorzaken. Als gevolg daarvan komen er boodschapperstoffen vrij in het bloed, die ook een negatieve invloed kunnen hebben op een groot aantal organen.
Het Europees Milieuagentschap noemt longkanker met 17%, coronaire hartziekten, d.w.z. zuurstoftekort bij het hart, met 12%, beroertes met 11% en chronische obstructieve longziekte (COPD) met 3% als de belangrijkste oorzaken van vroegtijdige sterfgevallen in verband met luchtvervuiling. Vooral PM2.5, d.w.z. kleinere deeltjes, is via verschillende mechanismen in verband gebracht met hart- en vaatziekten. Deze omvatten disfunctie van het endotheel, de barrière tussen bloed en weefsel, vaatvernauwing, hoge bloeddruk, systemische ontsteking en oxidatieve stress veroorzaakt door vrije radicalen.
Naast fysieke kwalen heeft onderzoek nu ook aangetoond dat luchtvervuiling een negatieve invloed kan hebben op de menselijke psyche. Van concentratiestoornissen en leermoeilijkheden bij kinderen tot Alzheimer en dementie, maar ook depressie en het ontstaan van zelfmoordgedachten: luchtvervuiling kan een reeks psychische aandoeningen veroorzaken.
Lage-emissiezones en rijverboden dragen bij aan schonere lucht in onze steden. Het is duidelijk dat verbetering van de luchtkwaliteit nodig is om mensenlevens te beschermen. De methode om steeds meer verboden op te leggen in plaats van burgers te helpen hun mobiliteit te veranderen is echter controversieel.
Als je meer wilt weten over de gezondheidseffecten van luchtvervuiling en geluidsoverlast door verkeer en andere bronnen, kun je dat hier doen.