E-auto's als klimaatredders?

Het is al enige tijd duidelijk dat verbrandingsmotoren binnenkort tot het verleden zullen behoren in Europa. In Berlijn bijvoorbeeld worden ze vanaf 2030 volledig verbannen uit de binnenstad. Groot-Brittannië wil in hetzelfde jaar de aankoop van nieuwe verbrandingsmotoren volledig verbieden. Tegelijkertijd worden diesel- en benzineauto's door steeds strengere regels geweerd uit Europese milieuzones en wordt de aanschaf van een nieuwe elektrische auto in veel landen met grote bedragen gesubsidieerd. Ook de Europese Commissie steunt de overstap naar elektrische auto's. Ze heeft zichzelf tot doel gesteld om binnen 10 jaar 30 miljoen elektrische auto's op de Europese wegen te zetten.

Elektrische auto's hebben de toekomst. Ze worden beschouwd als emissievrij, dus ze vervuilen de lucht niet zoals verbrandingsmotoren dat doen, en ze zijn ook stil. Ze slaan dus twee vliegen in één klap. Maar elektrische auto's komen steeds meer onder vuur te liggen.

Hoewel de stikstofoxide- en CO2-uitstoot van elektrische auto's op de weg inderdaad extreem laag is, stoten ze enorme hoeveelheden fijn stof uit. Dit is voornamelijk te wijten aan niet-uitlaatemissies, d.w.z. emissies die niet via de uitlaat van de motor in de lucht terechtkomen, maar worden geproduceerd bij andere bronnen. Vooral door slijtage van banden, remmen en de weg dragen elektrische auto's enorm bij aan de fijnstof in de lucht die schadelijk is voor de gezondheid. En hoe zwaarder een elektrische auto, hoe groter de slijtage. Dit maakt elektrische auto's met een grotere actieradius extra schadelijk voor het milieu, omdat ze veel zwaardere accu's moeten hebben om energie op te slaan voor lange afstanden.

Vanwege deze uitstoot roept de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) op tot strengere regelgeving voor elektrische auto's, waarvan de uitstoot van vervuilende stoffen momenteel niet is gestandaardiseerd zoals die van voertuigen met interne verbranding.  

Een nieuwe studie van het Kiel Institute for the World Economy wijst echter niet alleen op de uitstoot van deeltjes als een groot probleem bij elektrische auto's. Door de huidige elektriciteitsmix - in ieder geval in Duitsland - zijn elektrische auto's geen klimaatredders, maar klimaatzondaars. Volgens de berekeningen van de onderzoekers zou een volledige overschakeling op elektrische auto's in Duitsland het elektriciteitsverbruik met ongeveer 20% doen toenemen. Dit zou grotendeels worden opgewekt uit fossiele brandstoffen, meestal zelfs uit steenkool. Dit zal de komende jaren niet veranderen. Pas als het aandeel van fossiele brandstoffen in Duitsland onder de 20% zakt, zouden elektrische auto's daadwerkelijk bijdragen aan klimaatbescherming. Maar daar zijn we nog ver van verwijderd: zelfs in 2040 zal ongeveer 40% van de energie in Duitsland nog steeds afkomstig zijn van fossiele brandstoffen.

Een probleem dat nog niet is aangepakt, is de winning van grondstoffen voor de productie van elektrische auto's. Met name zeldzame aardmetalen, die een grote rol spelen bij de productie van elektrische auto's, zijn van groot belang. Vooral zeldzame aardmetalen, die in de motoren van elektrische auto's zitten, worden tegenwoordig voornamelijk in Noord-China gewonnen. De mijnen zijn zeer schadelijk voor het milieu omdat er zuren worden gebruikt om de metalen uit de boorgaten te wassen. Hierbij worden ook radioactieve afvalstoffen geproduceerd. Daarnaast zijn de werkomstandigheden in de kampen meestal erg slecht. De winning van grondstoffen wordt gecompenseerd door het feit dat de motoren en accu's van elektrische auto's tegenwoordig volledig recyclebaar zijn. Bij de verbranding van aardolie en aardgas in voertuigen met verbrandingsmotoren komen de eindproducten echter als uitlaatgassen en fijn stof in de lucht terecht.

Sommige critici van elektrische auto's hebben het ook over de nog niet opgehelderde effecten van elektromagnetische straling op het lichaam. De discussie ontstond al bij mobiele telefoons. De batterijen, en dus ook de straling die elektrische auto's uitzenden, zijn natuurlijk vele malen groter.

Ondanks overheidssubsidies blijven veel mensen kritisch over de e-auto. In Duitsland kan 59% van de burgers zich niet voorstellen een elektrische auto als nieuw voertuig te kopen. Dit is niet noodzakelijk te wijten aan de reeds vermelde problemen, maar aan de beperkte keuze aan middenklassemodellen in de middeldure prijsklasse en vooral aan de nog steeds ontoereikende oplaadstructuur. Zelfs met de uitbreiding van de oplaadstructuur, bijvoorbeeld in de steden, is reizen met een elektrische auto momenteel nog steeds een gigantische logistieke taak. Verschillende aanbieders van oplaadstructuren vereisen verschillende registraties of apps voordat opladen mogelijk is. De prijsschommelingen tussen aanbieders zijn ook enorm. En over het algemeen verhogen de aanbieders de prijzen. Studies tonen aan dat de prijs van het rijden met een elektrische auto niet kan concurreren met die van een dieselvoertuig.

Het gebrek aan technologie voor zware voertuigen is ook een probleem bij de elektrificatie van de Europese wegen. Accu's en motoren voor vrachtwagens en bussen zijn vaak nog niet geschikt voor lange afstanden. Een geschikte oplaadstructuur voor de zwaargewichten zou ook nodig zijn om de overgang in vrachtwagen- en busparken te stimuleren. In een verklaring van de vrachtwagenfabrikanten Daimler, Scania, MAN & Co werd gezegd dat het mogelijk is om vanaf 2040 alleen nog maar elektrische voertuigen op de markt te brengen, maar dat hiervoor ook politieke steun nodig is, bijvoorbeeld op het gebied van de laadstructuur, maar ook een verhoging van de belastingen op dieselvoertuigen. De dringende noodzaak om de technologie te verbeteren blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat voertuigen van het openbaar vervoer nog steeds voornamelijk op diesel rijden, omdat de technologie van elektrische modellen nog niet ver genoeg gevorderd is om de overstap aan te durven.

In sommige landen, zoals Japan, is de elektrische auto al algemeen geaccepteerd. Maar ook in Europa, ook al is het niet de Europese Unie, is de acceptatie van e-auto's al veel verder dan bijvoorbeeld in Duitsland. In Noorwegen was vorig jaar meer dan 50% van de nieuw geregistreerde auto's een elektrische of hybride auto.

De technologie van e-auto's zal zich de komende jaren zeker blijven ontwikkelen, zodat accu's sneller kunnen worden opgeladen en de actieradius van voertuigen zal toenemen. Nieuwe filtersystemen op de remmen zouden ook de niet-uitlaatgassen kunnen verminderen. Dus e-auto's, misschien niet alleen, maar als onderdeel van een groener totaalconcept, kunnen de mobiliteitstransitie bevorderen en zorgen voor schonere lucht en stillere steden.