Een paar dagen geleden waarschuwde het federale milieuagentschap voor een 'zeer slechte' luchtkwaliteit op veel plaatsen in Oost-Duitsland, veroorzaakt door een combinatie van een oostelijke stroming en een stabiele hogedrukweersituatie. Deze inversieweersituatie leidde tot een verhoogde accumulatie van luchtverontreinigende stoffen en een aanzienlijk verminderde luchtkwaliteit. Moeten we dan toch meer lage-emissiezones invoeren?
Vooral steden als Erfurt, Weimar, Jena, Saalfeld, Leipzig, Plauen, Halle, Bautzen en Görlitz werden getroffen. Ook de luchtkwaliteit in Dresden was soms bijzonder slecht. Volgens aanbevelingen van het Federale Milieuagentschap moeten mensen met reeds bestaande gezondheidsproblemen, vooral astma, fysiek inspannende buitenactiviteiten zo mogelijk vermijden met het oog op de slechte luchtkwaliteit.
Door de weersomstandigheden verzamelde warme lucht zich op grote hoogte en koudere lucht op grondniveau. Er was nauwelijks menging. Dit staat bekend als inversieweer, waardoor luchtverontreinigende stoffen zich ophopen.
Bovendien zorgden de lage temperaturen ervoor dat mensen hun huizen meer gingen verwarmen, waardoor de vervuiling verder toenam. Vooral het stoken van hout speelt hierbij een rol en leidt tot een verhoogde uitstoot van fijnstof. In de afgelopen weken overtrof deze zelfs de uitlaatemissies van het wegverkeer. Dit was vooral een probleem in landelijke gebieden, waar meer hout wordt gebruikt voor verwarming.
Vooral Oost-Duitsland had te lijden onder de slechte luchtkwaliteit. Hier zorgde de combinatie van hogedrukweersomstandigheden en een oostelijke stroming ervoor dat lucht uit Oost-Europa Duitsland binnenstroomde en veel vervuiling door fijnstof met zich meebracht. Modelberekeningen van de Copernicus Atmospheric Monitoring Service (CAMS) toonden aan dat de uitstoot in Leipzig op sommige dagen grotendeels werd veroorzaakt door verontreinigende stoffen uit Polen, terwijl de luchtkwaliteit in Dresden aanzienlijk werd beïnvloed door de uitstoot uit Tsjechië.
Volgens Stefan Feigenspan van het Federaal Milieuagentschap zijn dergelijke weersomstandigheden en de daarmee gepaard gaande vervuiling door fijn stof niet abnormaal voor een typische winter, maar zijn ze de laatste jaren zeldzamer geworden door de zachte winters.
De slechte luchtkwaliteit heeft ook een impact op de milieuzones. Deze dienen om de bevolking te beschermen tegen te hoge concentraties verontreinigende stoffen in de lucht. Inmiddels is de vervuiling zo hoog dat ook in deze zones de grenswaarden zijn overschreden. Na discussies over nieuwe lage-emissiezones in Dresden en Chemnitz leidt de slechte luchtkwaliteit nu tot nog meer bezorgdheid over nieuwe rijverboden.
Om snel te kunnen handelen, is er in Frankrijk een waarschuwingssysteem ingevoerd dat de luchtvervuiling in de afzonderlijke regio's meet en van tevoren waarschuwingen of alarmen meldt, afhankelijk van de mate waarin de drempelwaarde is overschreden. In geval van een alarm krijgen sommige voertuigen dan een korte rijverbod, afhankelijk van de Euronormen. Zouden dergelijke waarschuwingssystemen en tijdelijke rijverboden ook zinvol kunnen zijn in Duitsland om snel te kunnen reageren en mensen te beschermen tegen ernstige luchtvervuiling?
In ieder geval heeft de weerssituatie aan het begin van het jaar laten zien hoe belangrijk het is om maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Daartoe behoren het bevorderen van verwarmingssystemen met een lage uitstoot, het verminderen van het verkeer en het stimuleren van milieuvriendelijke vervoersmiddelen. Dit is de enige manier om de luchtkwaliteit duurzaam te verbeteren en de gezondheid van de bevolking te beschermen.