Het inademen van fijnstof is gevaarlijk - met langetermijngevolgen voor de gezondheid waar de betrokkenen lang last van kunnen hebben. Onderzoeken tonen nu aan hoe fijnstof kan leiden tot longkanker en dementie. Is het tijd voor strengere grenswaarden - in het belang van de gezondheid en het milieu?
Dat luchtvervuiling een negatieve invloed heeft op de menselijke gezondheid is al enige tijd geen verrassing meer. Auto's met hun uitlaatgassen en bandenslijtage, energiecentrales en zelfs verwarmingssystemen zijn verantwoordelijk voor fijnstof in de lucht, een van de gevaarlijkste zwevende stofdeeltjes. Fijne deeltjes met een diameter van minder dan 2,5 micrometer (PM2,5) komen terecht in de luchtwegen en veroorzaken blijvende schade aan de longen. Het is algemeen bekend dat aandoeningen van de luchtwegen en problemen met de bloedsomloop daarop vaak volgen. De oorzaak-en-gevolgrelatie tussen langdurige blootstelling aan slechte lucht en sommige specifieke ziekten is echter onduidelijk. Wat is het onderliggende mechanisme? En hoe schadelijk is het inademen van luchtverontreinigende uitlaatgassen en verontreinigende stoffen eigenlijk? Recente studies beweren dat te hebben ontdekt.
Volgens een recente studie waarbij wetenschappers van over de hele wereld betrokken waren, verhoogt luchtvervuiling door fijnstof het risico op longkanker. Dit is het resultaat van analyses van gegevens van meer dan 32.000 mensen in Engeland, Zuid-Korea, Taiwan en Canada. De onderzoekers ontdekten dat een verhoogde concentratie van fijne stofdeeltjes (PM 2,5) in de omgevingslucht geassocieerd was met een verhoogd risico op longkanker bij de deelnemers aan het onderzoek - die al een genmutatie hadden die geassocieerd wordt met kanker. Volgens het onderzoek is fijnstof niet de oorzaak van mutaties in weefsel, maar veroorzaakt het ontstekingsprocessen die de ontwikkeling van kwaadaardige tumoren bevorderen door bestaande mutaties - zelfs bij niet-rokers. Volgens het onderzoek zou blootstelling aan fijnstof gedurende drie jaar voldoende kunnen zijn om het risico op het ontwikkelen van longkanker te verhogen.
Maar de hersenen, en vooral het cognitieve centrum ervan, hebben ook veel te lijden onder milieuvervuiling - met gevolgen op lange termijn voor bijvoorbeeld denken, taal en motoriek. Zoals een studie uit Groot-Brittannië duidelijk maakt, verhoogt fijnstofvervuiling - naast aandoeningen van de luchtwegen en de bloedsomloop - ook het risico op dementie. Door de bloed-hersenbarrière te beschadigen en ontstekingsreacties in de hersenen te bevorderen, kan het zelfs leiden tot het afsterven van zenuwcellen. Volgens het onderzoeksrapport kan zelfs een kleine toename van de fijnstofniveaus, waaronder deeltjesconcentraties ver onder de EU-grenswaarden, leiden tot neurodegeneratieve ziekten. Dat fijnstof daadwerkelijk bijdraagt aan dementie is tot nu toe echter slechts een gefundeerd vermoeden. Het onderzoek laat echter zien dat deze verontreinigende stof al onder de huidige grenswaarden een reden tot zorg is.
Een soortgelijke conclusie als in het onderzoek naar het verband tussen fijnstof en kanker. Ook hier benadrukten de onderzoekers de urgentie om de luchtvervuiling wereldwijd terug te dringen door middel van politieke maatregelen. In wetenschappelijke kringen gaan steeds meer stemmen op om strengere grenswaarden voor fijnstof in te voeren. Dit - legt Petros Christopoulos uit, een specialist in interne geneeskunde, hematologie en oncologie aan het Universitair Ziekenhuis Heidelberg - zou het mogelijk maken om het schadelijke effect van luchtvervuiling op de gezondheid te minimaliseren. En zo elk jaar wereldwijd duizenden ziekten als gevolg van slechte lucht voorkomen.
Kan de invoering van strengere regelgeving om luchtvervuiling terug te dringen niet langer worden uitgesteld? Zullen beleidsmakers vaker hun toevlucht nemen tot strenge verkeersregels zoals lage-emissiezones en rijverboden om luchtvervuilingsfactoren effectiever tegen te gaan? Elk positief effect op de menselijke gezondheid zou immers gepaard gaan met aanzienlijke milieuvoordelen - zeker een belangrijk effect in de context van de strijd tegen klimaatverandering.