Vaak wordt in veel Duitse steden voldaan aan de momenteel geldende grenswaarden voor vervuilende stoffen, maar het gevaar voor de gezondheid is nog lang niet onder controle. Is het tijd voor nieuwe emissiebeperkende maatregelen, zoals strengere grenswaarden en milieuzones? Dat is waar het Federaal Milieuagentschap (UBA) en de Duitse Vereniging voor Milieuhulp (Deutsche Umwelthilfe) voor pleiten.
In 2022 werd bijna overal voldaan aan de grenswaarden voor fijnstof en stikstofoxide. Alleen bij twee meetstations in de buurt van het verkeer in München en Essen lagen de niveaus van fijnstof en stikstofdioxide bijvoorbeeld vaak in het kritische gebied. Met uitzondering van een paar gevallen waarin het verontreinigingsniveau kortstondig hoge pieken bereikt - zoals de afgelopen dagen in Mainz en Offenbach - lijkt de luchtvervuilingssituatie op het eerste gezicht dus relatief goed onder controle. In veel gevallen is dit echter slechts een eerste indruk - of zelfs een verkeerde conclusie op basis van de huidige onbetrouwbare grenswaarden.
Het luchtkwaliteitsrapport van het Federale Milieuagentschap voor 2022, dat nu is gepubliceerd, laat in feite zien dat in alle Duitse steden een "gezondheidskritische vervuiling van de lucht die we inademen met fijnstof en het dieseluitlaatgasgif stikstofdioxide" kan worden gedetecteerd. In dit verband heeft 99,5% van alle meetstations fijnstofwaarden (PM2,5) boven de grenswaarde die is aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In het geval van stikstofdioxide daarentegen werden in ongeveer driekwart van de meetstations grenswaarden overschreden - voornamelijk in stedelijke gebieden, maar ook op het platteland mag het probleem van luchtvervuiling niet worden onderschat. Zelfs in landelijke gebieden liggen de luchtverontreinigingsniveaus ruim boven de grensaanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor de bescherming van de gezondheid.
Uiteindelijk is het een kwestie van perspectief. Hoe de luchtvervuiling wordt ervaren, hangt ook af van de geldende grenswaarden voor vervuilende stoffen. Zelfs als de grenswaarde die momenteel van kracht is in Duitsland niet wordt overschreden, betekent naleving ervan niet automatisch dat de luchtkwaliteit goed is en het gevaar voor de gezondheid eenvoudigweg niet meer bestaat. Integendeel, de niveaus van de verschillende verontreinigende stoffen in de lucht zijn nog steeds aantoonbaar schadelijk voor de gezondheid. Volgens het Europees Milieuagentschap zijn er in heel Duitsland ongeveer 28.900 vroegtijdige sterfgevallen door fijnstofvervuiling en 10.000 vroegtijdige sterfgevallen door stikstofdioxide luchtvervuiling.
Steden en politici - legt Dirk Messner, voorzitter van het Federale Milieuagentschap, uit - kunnen niet langer vertrouwen op grenswaarden die meer dan 20 jaar geleden zijn vastgesteld. In plaats daarvan moeten Duitsland en de Europese Unie strengere normen invoeren en de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) volgen. Deze geven namelijk een veel realistischer beeld van de milieu- en klimaatsituatie en de noodzakelijke interventies, omdat ze gebaseerd zijn op de huidige wetenschappelijke kennis over de gezondheidseffecten van luchtvervuiling. In vergelijking met het huidige meetsysteem worden de grenswaardeaanbevelingen van de WHO over de hele linie overschreden.
Dat is precies de reden waarom het Umweltbundesamt (UBA) en de Deutsche Umwelthilfe (DUH) de Duitse regering opnieuw oproepen om op nationaal en Europees niveau in te grijpen - en de grenswaarden zo snel mogelijk aan te passen aan de door de Wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen drempelwaarde. Dit is de enige manier om de gezondheidseffecten van luchtvervuiling door onder andere de transport- en landbouwsector te verminderen. Er zijn echter tal van maatregelen nodig om een dergelijke verlaging van de luchtverontreinigingsniveaus überhaupt mogelijk te maken. De aankomende EU-emissienorm Euro7 is hier slechts één voorbeeld van en een startpunt voor strengere emissieregelgeving. Veel andere initiatieven zouden de gevolgen voor het klimaat aanzienlijk kunnen verminderen. Een daarvan zijn zeker milieuzones. Hoewel deze in sommige steden worden afgeschaft vanwege een relatieve verbetering van de luchtkwaliteit, is dit uiteindelijk een voorbarige beslissing. In plaats daarvan moeten ze worden aangescherpt en vaker worden ingevoerd. Niet alleen in binnensteden of door dieselverboden op individuele wegen, maar over de hele linie.
Andere landen zoals Frankrijk of Nederland denken al veel verder vooruit en plannen voor de nabije toekomst al een volledig verbod op verbrandingsvoertuigen. Zal Duitsland eindelijk de mouwen opstropen om de vervuiling terug te dringen? Dat valt nog te bezien.