Nieuwe gegevens over de luchtkwaliteit van het Europees Milieuagentschap geven stof tot nadenken over de gevolgen van milieuvervuiling voor de gezondheid. Er moet nog veel gebeuren in het kader van de EU-klimaatplannen om een einde te maken aan de vorming van verontreinigende stoffen.
Net als op veel andere continenten blijft luchtvervuiling in Europa een aanzienlijk gezondheidsrisico vormen. Dit werd ook bevestigd door het Europees Milieuagentschap (EEA), dat zijn volledige beoordeling "Luchtkwaliteit in Europa 2022" publiceerde. Dit is een analyse die de toestand van de luchtkwaliteit en de impact ervan op de menselijke gezondheid en het milieu onderzoekt en beoordeelt, en ook de emissiebronnen identificeert.
Volgens het huidige rapport zouden in 2020 in de Europese Unie ten minste 238.000 mensen vroegtijdig overlijden als gevolg van concentraties fijnstof (PM2,5) - die boven de WHO-richtwaarde van 5 microgram per kubieke meter (µg/m3) lagen. Andere verontreinigende stoffen bleken ook de oorzaak te zijn van chronische ziekten en de daaruit voortvloeiende vroegtijdige sterfgevallen. Stikstofdioxidevervuiling leidde tot 49.000 vroegtijdige sterfgevallen en blootstelling aan ozon tot 24.000 vroegtijdige sterfgevallen. Behoorlijk hoge cijfers die niet beperkt zijn tot individuele bevolkingsgroepen, maar volgens het EMA 96% van de stedelijke bevolking treffen. Dit komt doordat zij meer worden blootgesteld aan luchtvervuiling dan mensen die bijvoorbeeld buiten het drukke wegverkeer of industriële gebieden wonen.
Hoewel de situatie die in het rapport wordt beschreven kritiek is, betekent het toch een verbetering ten opzichte van voorgaande jaren. Volgens de berekeningen van het agentschap daalde het aantal vroegtijdige sterfgevallen door blootstelling aan PM2,5 in de EU met 45% in de periode van 2005 tot 2020. "Als deze trend zich voortzet, zal de EU naar verwachting de doelstelling van het 'Zero Pollution Action Plan' halen, namelijk een vermindering van het aantal vroegtijdige sterfgevallen met 55% in 2030", aldus het EMA.
Er zijn echter nog meer inspanningen nodig om de doelstellingen van het "nulverontreinigingsplan" binnen de komende 8 jaar te bereiken - en vooral om de luchtverontreiniging terug te dringen tot een niveau dat niet langer als schadelijk voor de gezondheid wordt beschouwd. De EU wil onder andere de algehele luchtkwaliteit verbeteren en de EU-luchtkwaliteitsnormen beter afstemmen op de bijgewerkte WHO-richtlijnen voor luchtkwaliteit. Met dit in gedachten heeft de Europese Commissie afgelopen oktober een herziening van de Luchtkwaliteitsrichtlijn voorgesteld. Deze voorziet onder andere in strengere grenswaarden en een uitbreiding van het recht op schone lucht - inclusief mogelijke bepalingen die burgers in staat stellen een vergoeding te eisen voor schade aan de gezondheid als gevolg van luchtvervuiling. De strengere grenswaarden zouden ook een verandering in het stedelijk leven en de regels voor milieuzones met zich meebrengen - deze zouden in heel Europa moeten worden aangescherpt.
Dit zijn echter slechts enkele van de punten in het actieplan van de Unie. De EU en de lidstaten moeten nog veel doen om echte veranderingen teweeg te brengen ten gunste van hun burgers en het milieu. Of hun plannen en inspanningen voldoende zullen zijn, valt nog te bezien. Wat wel zeker is, is dat een schoon, klimaatvriendelijk en gezondheidsveilig milieu in de EU nog ver weg is.